Spot Market là gì được nhiều người quan tâm vì những lợi ích mà nó mang lại. Vậy nguyên tắc hoạt động của thị trường này là gì? Phân biệt Spot Market và futures market như thế nào? Nên tham gia đầu tư vào thị trường sopt hay thị trường futures? Các thông tin cụ thể sẽ được Forex Dictionary tổng hợp chi tiết qua bài viết sau dưới nhiều khía cạnh khác nhau về Spot Market.
Khám phá tất tần tật về thị trường spot là gì và nguyên tắc hoạt động
Spot Market là gì?
Spot Market còn được gọi là thị trường giao ngay đang hoạt động dưới hình thức là một thị trường tài chính công khai. Tại thị trường spot, các nhà đầu tư sẽ được giao dịch các loại tài sản khác nhau như hàng hóa, tiền tệ, chứng khoán với thời gian khớp lệnh ngay lập tức. Các bạn có thể bắt gặp thị trường giao ngay trong các lĩnh vực như vận tải và hậu cần (logistics). Tại thị trường spot, các xe tải sẽ chở hàng để xuất xưởng mỗi ngày. Trong đó, giao dịch giao ngay mô tả việc các lệnh hoặc các đơn hàng được thực hiện trong ngắn hạn xảy ra tại mức giá thị trường đang xét.
Spot Trading là gì?
Cũng giống với khái niệm spot market là gì, spot trading được dùng để mô tả các giao dịch giao ngay, cụ thể là các giao dịch được thực hiện trên thị trường giao ngay. Hiểu cách khác, spot trading tức là hoạt động trao đổi, giao dịch tiền tệ, hàng hóa hay các tài sản tài chính khác theo cơ chế hoạt động của spot market.
Spot trading là hoạt động mua bán diễn ra theo các nguyên tắc của thị trường giao ngay
Về bản chất, một giao dịch giao ngay giữa các công cụ tài chính sẽ được khớp lệnh gần như ngay lập tức. Vậy spot trong coin là gì và spot trong coin có khác biệt với các hình thức spot trading không?
Câu trả lời là không. Spot trong coin hay spot trong giao dịch tiền ảo cũng thể hiện quá trình giao dịch giữa các đồng tiền kỹ thuật số dựa trên mức giá thực tế của thị trường.
Cách thức hoạt động của thị trường spot
Spot Market còn được gọi là Thị trường tiền mặt (Cash Market) hoặc Thị trường vật lý (Physical Market). Như đã trình bày, việc giao hàng, thanh toán diễn ra trong thị trường giao ngay sẽ được thực hiện ngay lập tức. Thế nhưng với những thị trường có tổ chức thì quá trình giao hàng và thanh toán các chi phí sẽ kéo dài khoảng 2 ngày làm việc, tức là T+2. Tuy nhiên, hợp đồng giao dịch giữa bên mua và bên bán sẽ có hiệu lực tại thời điểm ký kết.
Spot Market có những điểm khác biệt nhất định với các thị trường khác
So với thị trường hợp đồng tương lai (Futures Market) và thị trường kỳ hạn (Forward Market) thì spot market trái ngược hoàn toàn vì các bên trong những thị trường vừa nêu sẽ giao dịch với một mức giá dự kiến trong tương lai, hoặc một mức giá kỳ hạn. Khi đó, quá trình chuyển giao quyền sở hữu, cũng như hàng hóa đều sẽ được tiến hành tại thời điểm định sẵn trong tương lai.
Trong khi đó, mọi hoạt động trong thị trường giao ngay lại được thực hiện tại thời điểm ký kết nhưng bước thanh toán sẽ được dời đến tương lai. Vì vậy, thị trường giao ngay có thể xuất hiện và tồn tại ở bất kỳ nơi nào.
Tài sản nào được giao dịch trong spot market?
Trên spot market, các nhà đầu tư có thể giao dịch với vốn chủ sở hữu hay các công cụ có tính chất cố định thu nhập như là trái phiếu, tín phiếu kho bạc và ngoại hối. Ngoài ra, các bạn cũng được phép giao dịch các loại hàng hóa như năng lượng, kim loại hoặc nông nghiệp và gia súc. Các mặt hàng dễ hư hỏng và không dễ hư hỏng cũng được mua bán, trao đổi trên spot market.
Thị trường giao ngay cho phép giao dịch nhiều loại hàng hóa khác nhau theo nhu cầu của người dùng
Ngoài ra, thị trường ngoại hối cũng là một trong những thị trường giao ngay lớn nhất trên thế giới. Doanh thu hằng ngày của thị trường này có thể lên đến 6 nghìn tỷ USD nên các cặp tiền tệ Forex là tài sản được giao dịch nhiều nhất.
Các loại hàng hóa trên thị trường giao ngay cũng được chuẩn hóa để tối ưu hiệu quả giao dịch với dầu thô là mặt hàng được nhiều trader lựa chọn nhất. Hiện nay, công nghệ và cụ thể là băng thông, cũng như số phút di động đang được giới thiệu trên các spot market dưới dạng phân loại hàng hóa.
Đặc điểm của spot market là gì?
Vậy những đặc điểm của spot market là gì? Cụ thể, thị trường giao ngay mang những đặc điểm riêng biệt như sau:
- Các giao dịch sẽ được thanh toán dựa vào mức giá đã được quy định, gọi là spot price tức là giá giao ngay, hoặc có thể gọi là spot rate, nghĩa là tỷ giá giao ngay.
- Quá trình chuyển giao tài sản giữa 2 bên sẽ được thực hiện ngay tức thì hoặc trong vòng khoảng thời gian T + 2.
- Quá trình thành toán được thực hiện ngay lập tức hoặc trong vòng T + 2.
Ví dụ minh họa
Nhà môi giới, nhà giao dịch tham gia vào quá trình mua bán hàng hóa, cổ phiếu, hợp đồng tương lai, hoặc giao dịch quyền chọn và các công cụ tài chính khác được sở giao dịch kết hợp với nhau. Khi đó, các sàn môi giới sẽ cung cấp một mức giá và số tiền hiện có cho các nhà giao dịch được phép tham gia vào thị trường dựa trên cơ sở là tất cả lệnh được thực hiện bởi những người tham gia.
Đơn cử là Sở giao dịch chứng khoán New York (NYSE), đây là nơi để các trader tham gia vào quá trình mua và bán cổ phiếu. Sàn giao dịch này chính là ví dụ về thị trường giao ngay. Ngoài ra, sàn Chicago Mercantile Exchange (CME) là một ví dụ về sàn giao dịch hợp đồng tương lai nên đây là thị trường hợp đồng tương lai.
Ví dụ về giao dịch cổ phiếu
Chẳng hạn như ông John đang có nhu cầu mua 1.000 cổ phiếu APL thông qua Sàn giao dịch chứng khoán NASDAQ. Khi đó, ông ta sẽ liên hệ với broker của mình là nhà môi giới, chẳng hạn như sàn giao dịch để mua cổ phiếu theo mức giá của thị trường.
Chẳng hạn như giá thị trường hiện tại là 151,12 USD thì quá trình chuyển tiền sẽ được thực hiện ngay lập tức nhờ nhà môi giới với mức giá là 151,12 USD. Sau khi người bán nhận được tiền thì ông John sẽ nhận được quyền sở hữu cổ phiếu.
Ví dụ về giao dịch ngoại tệ
Để hiểu hơn về thị trường giao ngay là gì, chúng ta sẽ cùng xem xét một ví dụ đơn giản về giao dịch ngoại tệ. Chẳng hạn như một cửa hàng nội thất tại Anh đang có chương trình khuyến mãi là tặng voucher giảm giá 30% cho những khách hàng quốc tế thanh toán ngay trong vòng 5 ngày tính từ thời điểm đặt hàng thành công.
Khi đó, Dane là chủ cửa hàng nội thất ở Mỹ nhìn thấy ưu đãi trên nên đã đặt một đơn hàng có giá trị là 10.000 USD thông qua website. Khi đó, cô ấy chấp nhận mức tỷ giá hối đoái của GBP/ USD là 1,1233 để đổi đồng Pounds và thanh toán đơn hàng. Vì vậy, Dane đã bán 10.000 USD để mua lại 8,902.34 GBP với thời gian thực hiện kéo dài trong vòng hai ngày làm việc. Cuối cùng, Dane thanh toán đơn hàng cho cửa hàng ở Anh và nhận ưu đãi 30%.
Phân biệt Spot Market và Futures Market
Về rủi ro đối tác
Theo kết quả nghiên cứu của IMF thì rủi ro đến từ đối tác chủ yếu bị chi phối bởi mức độ tín nhiệm của các đại lý môi giới, tổ chức, cũng như ngân hàng hỗ trợ. Trên thực tế, việc quản lý rủi ro đối tác là điều một việc quan trọng vì Mỹ đã từng trải qua cuộc khủng hoảng thế chấp với những thiệt hại to lớn. Cụ thể, nhiều khoản thanh toán đã đến kỳ hạn chi trả nhưng phía đối tác lại không có tiền để hoàn tất quá trình giao dịch hoán đổi nợ tín dụng.
Spot Market
Vì quá trình ký quỹ trên thị trường giao ngay tương ứng với khoản phí trả trước cho các broker nên khi trader hủy giao dịch mua/ bán giao dịch thì sẽ mất/ được khoản tiền đặt cọc mà không liên quan gì đến rủi ro đối tác.
Futures Market
Đối tác mô tả người mua và người bán tham gia vào mỗi giao dịch trên thị trường. Quá trình giao hàng và chốt lời, cắt lỗ hợp đồng tương lai sẽ được tiến hành trong tương lai nên không ai muốn đến kỳ đáo hạn mà không có bên bán hoặc bên mua. Trong đó, các sàn môi giới cho phép giao dịch tương lai áp dụng kỹ thuật giảm thiểu rủi ro đối tác là performance bonds – tiền gửi ban đầu và ký quỹ duy trì – maintenance margin. Trong đó:
- Performance bond sẽ cho phép trader thực hiện giao dịch, về bản chất thì đây là số tiền có trong tài khoản của trader để thanh toán các nghĩa vụ giao dịch. Số tiền tối thiểu phải duy trì này là lượng tiền mặt ít nhất phải có để thanh toán cho các vị thế đang hoạt động.
- Tùy vào vị thế đang mở là mua hay bán mà mức duy trì ký quỹ sẽ khác nhau, cũng như các yêu cầu nhất định về loại chứng khoán đang giao dịch và có giữ lệnh qua đêm không.
Cụ thể có 2 trường hợp liên quan đến ký quỹ như sau:
- Giá thay đổi theo hướng có lợi thì giá của hợp đồng tương lai cũng được cập nhật theo thị trường, tức là lợi nhuận được ghi có từ mức ký quỹ tối thiểu.
- Giá thay đổi theo hướng tiêu cực thì giá trị thua lỗ sẽ được khỏi trừ khỏi mức ký quỹ.
- Mức ký quỹ duy trì < ký quỹ ban đầu thì trader bị margin call từ hệ thống hay nhân viên của sàn để yêu cầu trader nạp thêm tiền vào tài khoản để không bị thanh lý vị thế.
Thời hạn thanh toán giao dịch
Spot Market
Thời gian thanh toán giao dịch đối với thị trường giao ngay có thể kéo dài trong vòng 2 ngày làm việc mặc dù điều này đi ngược với thuật ngữ “giao ngay”. Tuy nhiên, 2 ngày được đề cập ở đây là thời gian chuyển tiền từ người mua sang người bán khi chọn hình thức thanh toán quốc tế. Thế nhưng trong phần lớn các trường hợp thì giá giao ngay được thanh toán, cũng như thực hiện gần với thời gian thực. Việc này phổ biến với các thị trường Forex giao ngay vì mọi giao dịch đều được gửi điện tử và thanh toán ngay tức thì.
Futures Market
Khi giao dịch để mua một hợp đồng tương lai thì trader đồng ý với việc mua hợp đồng đó vào một ngày cụ thể trong tương lai. Tương tự với trường hợp bán, thì trader sẽ ký vào thỏa thuận bán bán đồng vào một thời điểm nhất định trong tương lai. Trong trường hợp bạn không chuyển hợp đồng theo thời gian đã ký kết thì trader phải chuyển hợp đồng của mình sang một thời điểm khác.
Hợp đồng S&P E-mini ghi rõ thời gian hết hạn của từng hợp đồng
Phòng ngừa rủi ro
Thị trường tương lai thường được các nhà đầu tư sử dụng như một biện pháp đảm bảo để chống lại thị trường giao ngay nhưng không được áp dụng theo chiều ngược lại. Lý do là vì bên cạnh yếu tố thời gian thì khả năng sử dụng tỷ lệ đòn bẩy lớn trên thị trường tương lai. Do đó, các nhà đầu tư có thể mua vài hợp đồng và cũng có thể tự bảo vệ một vị thế giao ngay khá lớn trên thị trường. Khi đó, các nhà đầu tư có thể ngăn chặn được các rủi ro khiến tài khoản bốc hơi mà không phải áp lực về rủi ro vốn.
Chiến lược phòng ngừa rủi ro trên thị trường giao ngay thông qua Futures
Hợp đồng tương lai phù hợp với giao dịch hàng hóa
Lịch sử giao dịch hàng hóa tại Hoa Kỳ
Dù cho thị trường tương lai chủ yếu giao dịch các công cụ phái sinh lãi suất, Kho bạc và hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán nhưng ban đầu, Futures Market chủ yếu là nơi thực hiện các giao dịch hàng hóa.
Khi đó, ngũ cốc là một trong những hàng hóa đầu tiên tại Hoa Kỳ được giao dịch vào đầu những năm 1800 với khởi đầu như một hợp đồng kỳ hạn (forward contract). Sau đó 4 năm, cụ thể vào năm 1848 thì Sở giao dịch thương mại Chicago (CBOT) được thành lập tạo điều kiện cho các nông dân và thương nhân giao dịch với nhau thông qua tiền mặt. Cuối cùng, quá trình mua bán hàng hóa cũng phát triển thành hình thức hợp đồng.
Trong gần 1 thế kỷ, các sản phẩm nông nghiệp là mặt hàng được giao dịch phổ biến nhất dưới dạng hợp đồng tương lai. Vào năm 1936, hợp đồng tương lai mở rộng sang mặt hàng đậu tương và vào năm 1940 thì phát triển đến hợp đồng tương lai bông.
Cho đến năm 1960, hợp đồng tương lai giao dịch kim loại quý bắt đầu được giao dịch. Trong khi đó, hợp đồng tương lai tiền tệ hình thành vào những năm 70 sau khi thỏa thuận Bretton Woods được thiết lập và đồng USD phụ thuộc vào giá trị của vàng.
Vì sao hợp đồng tương lai là lựa chọn tối ưu cho giao dịch hàng hóa?
- Tính mùa vụ: Vì tính chất của nông nghiệp là hoạt động theo chu kỳ mùa vụ nên sẽ tác động đến khả năng phát triển, cũng như cung ứng các mặt hàng này. Thế nên, cả trader và người nông dân đều cần một biện pháp để bảo vệ giao dịch của mình nên họ đã thực hiện các vị thế theo một ngày thanh toán nhất định trong tương lai. Khi đó, lệnh mua sẽ được thiết lập khi thời tiết có thể hạn hán, làm giảm năng suất và làm tăng giá cả. Nhờ đó, một mức giá tốt hơn sẽ được tạo ra trước khi đợt hạn hán kết thúc.
- Ít đòi hỏi khoản đầu tư lớn: Các nhà đầu tư không cần mở một vị thế với tiền mặt lớn để sở hữu một lượng hàng hóa lớn.
- Thực sự có nhu cầu: Khi giao dịch hợp đồng tương lai với tài sản là hàng hóa thì trader có thể nắm quyền sở hữu hàng hóa trong thực tế, thay vì là cổ phiếu hay một quỹ ETF hàng hóa mô tả quyền sở hữu hàng hóa phái sinh, thay vì hàng hóa thật. Khi đó, ETF và cổ phiếu sẽ có lúc phản ứng không giống với hàng hóa trên thực tế.
- Cung – cầu tập trung: Việc hàng hóa được các nhà đầu tư giao dịch trên CME thay vì sản phẩm giao ngay cho thấy hiệu quả hoạt động thương mại của hàng hóa đó trên thị trường.
Giá kỳ hạn và giá thị trường giao ngay
Trader cần nắm được rằng chi phí bảo tồn hàng tồn kho (carrying cost) và lợi nhuận đi kèm (carrying return) là 2 yếu tố ảnh hưởng đến giá của hợp đồng tương lai. Mặc dù giá của futures contract được cập nhật và thiết lập mỗi ngày dựa trên thị trường (marked-to-market), nhưng giá của hợp đồng tương lai và thị trường giao ngay không giống nhau dù được xem xét tại cùng một thời điểm do 2 yếu tố chi phối giá của hợp đồng tương lai nêu trên. Trong đó:
- Chi phí giữ một hợp đồng tương lai là khoản tiền mà trader phải chi trả trong tháng mà bạn giao dịch, cụ thể gồm có lãi suất, mức phí liên quan đến tài chính và khoản tiền lưu kho.
- Ngược lại với các khoản phí nêu trên là lợi nhuận tiềm năng, cụ thể là cổ tức và tiền thưởng được thanh toán trong thời gian trader sở hữu hợp đồng hàng hóa.
Dù thị trường kỳ hạn và thị trường giao ngay có những khác biệt nhất định về giá nhưng trước ngày đáo hạn của hợp đồng, giá kỳ hạn và giá giao ngay đều có xu hướng hội tụ.
Spot Market là gì và những thông tin cơ bản như cách thức hoạt động của thị trường này, những hàng hóa được phép giao dịch tại spot market và điểm khác biệt so với thị trường tương lai đã được Forex Dictionary trình bày cụ thể. Nhìn chung, thị trường giao ngay là môi trường giao dịch hoàn hảo cho những nhà đầu tư muốn mua hoặc bán bất kể thời gian. Trong khi đó, thị trường tương lai thường là lựa chọn tối ưu cho những trader muốn giảm thiểu rủi ro từ việc tiếp xúc thị trường cơ sở nhưng vẫn có thể thu được lợi nhuận nhờ biến động giá. Hy vọng qua những chia sẻ vừa rồi, trader có thể tìm được một thị trường giao dịch phù hợp với nhu cầu và mục tiêu của mình. Chúc các bạn thành công.
Tôi là Trang Thái Hùng – tác giả của những bài viết trên ForexDictionary, với kinh nghiệm hơn 5 năm trong lĩnh vực đầu tư tài chính tôi muốn chia sẻ đến bạn đọc các kiến thức mà tôi đã tích luỹ được, vững kiến thức chọn được nơi đầu tư an toàn lợi nhuận khủng không còn là chuyện quá khó.
